सुरळीच्या वड्या

     कधी लग्नाला गेलेले असताना जेवणाच्या ताटातले बाकीचे सगळे मुख्य पदार्थ सोडून एका पिवळ्या रंगाच्या, अत्यंत रुचकर, मऊसुत अशा साईड डिश कडे आपले सगळे लक्ष एकवटले आहे असे तुमच्या बाबतीत कधी झालाय का? किंवा घरी येताना अचानक एखाद्या दुकानातला ओलं खोबरं, कोथिंबीर आणि फोडणीनी सजलेला ट्रे नजरेला पडल्यावर त्यातल्या पदार्थाकडे तुम्ही खेचले गेलात आणि तो घरी घेऊनच आलात असं कधी झालाय का? कधी घरी सणाच्या दिवशी किंवा कोणी येणार म्हणून आईनी विशेष बनवलेल्या जेवणातले पदार्थ टेबलावर मांडून ठेवलेले असतात आणि त्यातला एक चवदार, खमंग पदार्थ येता जाता सारखा तोंडात टाकावा अशी तीव्र इच्छा होत असते असं कधी झालाय का? माझ्या बाबतीत तर हे अनेकदा झालाय, सुरळीच्या वड्या बघून.....

     हा पदार्थ म्हणजे एक आश्चर्य आहे. एकच पदार्थ सौम्य पण खमंग,  म्हणलं तर तिखट, म्हणलं तर आंबट आणि गोडसर, मधेच मऊसुत आणि मधेच कोथिंबीर, खोबऱ्यामुळे जरा जाडसर असा कसा काय लागू शकतो! इतका नाजूक की दातांऐवजी ओठांनीही खाऊ शकाल.

     सुरळीच्या वड्यांच्या बाबतीत एक आठवण मला नेहमी आठवते. हा पदार्थ मला स्वतःला इतका आवडतो की मी त्या ममाकडून शिकले होते आणि बऱ्याचदा केल्याही होत्या. माझं लग्न ठरल्यानंतर मी एकदा होणाऱ्या सासरी गेले होते तिकडेही सुरळीच्या वड्या सगळ्यांना खूप आवडतात म्हणून मी त्या बनवल्या, तेजसच्या आजी, आजोबांकडेही घेऊन गेले. सगळ्यांना त्या अतिशय आवडल्या. माझं खूप कौतुक झालं आणि सुरळीच्या वड्या जमल्या म्हणजे हिला सगळाच स्वयंपाक छान जमतो अशी सगळ्यांनी पावती दिली. आता गम्मत अशी होती की तोपर्यंत मी अनेक पदार्थ बनवत असले तरी रोजचा स्वयंपाक बनवण्याची सवय नव्हती. त्यामुळे सगळ्यांचा माझ्याबद्दल झालेला समज अर्धा खरा होता. ही हकीकत बाकी सगळ्यांना कळली तेव्हा मात्र सगळ्यांनी, "मालविकानी सुरळीच्या वड्या करून सासरच्यांना गुंडाळलं." असं चिडवून मला हैराण केलं.

     तर अशा या सुरळीच्या वड्या आता तुम्हालाही खाव्याशा वाटायला लागल्या आहेत ना? चला मग लगेच बनवूया. 

साहित्य:

1 वाटी डाळीचे पीठ, 1 वाटी ताक किंवा दही, 2 वाट्या पाणी, पाऊण इंच आलं, 1 मिरची, हळद, 1 ते 1.5 चमचा साखर, चवीनुसार मीठ, आवडत असल्यास 1-2 पाकळ्या लसूण, पाऊण वाटी खवलेलं ओलं खोबरं, पाऊण वाटी बारीक चिरलेली कोथिंबीर.

फोडणीसाठी: तेल, मोहोरी, तीळ, हिंग.

कृती:

• डाळीचे पीठ चाळून घ्या.
• मिक्सर मध्ये आलं आणि मिरची बारीक वाटून घ्या. त्यातच डाळीचे पीठ, दही / ताक, पाणी, मीठ, साखर, हळद टाका आणि मिक्सर मधेच नीट मिसळून घ्या. (मिक्सर मध्ये सर्व घटक मिसळल्यामुळे  अजिबात गुठळ्या होत नाहीत.)
• एका कढईत मिश्रण ओतून gas वर ठेवा आणि सतत ढवळत रहा.
• मिश्रणात चमचा घालून तो उचलून बघा मिश्रण जीभेसारखे (फोटोत दाखवल्याप्रमाणे) दिसले की कढईवर झाकण ठेवा. 4-5 मिनिटांनी चांगली वाफ आली की gas बंद करा. 
• मिश्रण अगदी गरम असताना पटकन प्लास्टिकच्या sheet वर शक्य तितके पातळ पसरा. त्यावर खवलेलं ओलं खोबरं आणि बारीक चिरलेली कोथिंबीर पसरा. (काही वेळा खोबरं, कोथिंबीर अशी आत न घालता वड्या गुंडाळून झाल्यावर फक्त वरून घातली जाते पण अशा वड्या थोड्या सपक लागू शकतात. वड्या खोबरं, कोथिंबीर पसरून गुडाळल्या की त्याची चव छान आतपासून लागते.)
• पसरलेल्या मिश्रणावर सुरीनी उभ्या रेघेत कापा आणि हलक्या हाताने वडी गुंडाळा. 
• तेल तापवून त्यात मोहोरी, हिंग, तीळ टाका. ही फोडणी सुरळीच्या वड्यांवर वरून टाका. सजावटीसाठी थोडं खोबरं, कोथिंबीर टाका.

अशा या मऊ, लुसलुशीत, खमंग सुरळीच्या वड्या तयार झाल्या. एखाद्या खास मेन्यू बरोबर साईड डिश म्हणून किंवा नेहमीचाच मेन्यू खास बनावा म्हणून तुम्ही या करू शकता. केल्यावर जेवेपर्यंत झाकून ठेवा म्हणजे त्या कोरड्या पडणार नाहीत आणि मुख्य म्हणजे जेवायच्या आधीच येता जाता खाऊन संपणार नाहीत. नक्की करा आणि सांगा तुम्ही घरच्यांना गुंडाळलत की नाहीत !!!

मिसळ

     मला वाटतं महाराष्ट्रातली कुठलीही 2 माणसे एकत्र येऊन गप्पा मारायला लागली आणि गाडी खाण्याकडे वळली तर मिसळीचा विषय निघाला नाही असे होणारच नाही. मिसळ हा प्रत्येकाच्या अगदी जिव्हाळ्याचा विषय असतो आणि त्या बाबतीत चर्चेलाही खूप वाव असतो. प्रत्येकाची स्वतःची अशी एक आवडती मिसळ असते. आणि तीच कशी मस्त लागते हे प्रत्येकजण दुसऱ्याला पटवत असतो.

     मिसळीच्या चवी गावानुसार, जागेनुसार, हॉटेलनुसार आणि ती बनवणाऱ्या माणसानुसार, त्याच्या त्यावेळच्या मूडनुसार बदलतात. कधी खूप तिखट जाळ, कधी जरा गोडसर, कधी मध्यम तिखट आणि चवदार अशा कितीतरी चवी. मुळात मिसळ या नावातच आहे त्याप्रमाणे हा पदार्थ म्हणजे अनेक गोष्टींची एकत्रित चव असल्यामुळे ते घटक बदलले की चव बदलते. कुठे मिसळीत पोहे घालतात तर कुठे बटाट्याची भाजी, कुठे भाजक्या पोह्यांचा चिवडा तर कुठे पातळ पोह्यांचा किंवा चुरामुऱ्यांचा, कुठे फरसाण तर कुठे नुसत्याच गाठी आणि पापडी, कुठे रश्शात नुसता कांदा, लसूण तर कुठे मटकी किंवा इतर कडधान्ये अशी असंख्य combinations बघायला आणि खायला मिळतात.

     नुसता विषय जरी काढला तरी आपण आत्तापर्यंत खाल्लेल्या वेगवेगळ्या मिसळी एकदम आठवतात. एखाद्या सुट्टीच्या दिवशी आपण लवकर उठतो आणि मित्रांना गोळा करून मस्त टेकडीवरून किंवा घाटात फिरून येतो. आणि घरी येताना अचानक मिसळीचे हॉटेल दिसते. दिसते म्हणण्यापेक्षा ते तिथे आहे हे नाकाला कळते. आणि मग काय आधीच सपाटून भूक लागलेली असताना पाय सहजच मिसळीच्या दुकानाकडे वळणे अगदी स्वाभाविक असते.

     माझ्याही मिसळी संबंधीच्या खूप आठवणी आहेत. शिक्षणाच्या निमित्ताने मी जेव्हा दिल्लीला होते तेव्हा सुट्टीसाठी पुणे, वाईला आल्यावर काय खायचं याची एक लिस्ट तयार असायची. त्यात मिसळ नेहमी असायचीच. कधी पुण्यातल्या एखाद्या हॉटेलमधली किंवा कधी घरी बनवलेली. वाईला आमच्या ओळखीचे एक जोशी काका आहेत. ते खूप मस्त मिसळ बनवतात आणि ती बनवण्याची त्यांची एक विशिष्ट पद्धत आहे. दर वर्षी दिवाळीत मध्ये जो एक भाकड दिवस येतो त्या दिवशी ते सगळ्यांना मिसळ खायला घरी बोलावतात. दिवाळीसाठी मी आणि दादा घरी गेलो की कधी एकदा त्यांचा फोन येतो म्हणून टुकत बसतो. 

     तर अशी ही आपल्या सगळ्यांचीच आवडती मिसळ. चला तर मग बनवूया.

साहित्य: 3 लोकांसाठी 

रश्शासाठी: 2 वाट्या मोडाची मटकी, पाव वाटी मोडाचे वाटणे, पाव वाटी बारीक चिरलेला tomato,  पाव वाटी बारीक चिरलेला कांदा, अर्धा इंच आलं, 3 पाकळ्या लसूण, अर्धा टी स्पून चिरलेला गुळ, 1 मिरची, पाव टी स्पून कांदा लसूण मसाला, मीठ, धनेपावडर, जिरे पावडर, फोडणीसाठी तेल, मोहोरी, हळद, हिंग, कढीलिंब 

मिसळीसाठी: 1 वाटी बारीक चिरलेला tomato, 1 वाटी बारीक चिरलेला कांदा, 1 उकडलेला बटाटा, 1 वाटी फरसाण, 1 वाटी भाजक्या पोह्यांचा चिवडा किंवा भडंग, बारीक शेव, बारीक चिरलेली कोथिंबीर, लिंबू, आवडत असल्यास दही आणि ब्रेड.

कृती:

• एका पातेल्यात पाणी तापवत ठेवा. 
• एका काढईत तेल गरम करा. त्यात मोहोरी टाका. ती तडतडली की हिंग, हळद, कढीलिंब आणि मिरचीचे तुकडे टाका.
• त्यात आलं, लसूण पेस्ट टाका आणि परतून घ्या. मग कांदा टाकून परता. कांदा थोडा brown झाला की tomato परता.
• त्यात मोडाची मटकी, वाटणे टाकून 5-7 मिनिटे परतत रहा. जरूर असल्यास थोडे तेल घाला. कडधान्ये चांगली परतून घेतल्यामुळे त्याचा  उग्रपणा कमी होतो. नंतर रस्सा पातळ होईल एवढे उकळते पाणी टाका आणि 5 मिनिटे शिजू द्या. (@Rajendra तुझ्या टीप बद्दल thanks.)
• मग त्यात गूळ, धने पावडर, जिरे पावडर, कांदा लसूण मसाला, मीठ टाका आणि परत मंद gas वर 7-10 मिनिटे उकळा.  
• एका बाउल मध्ये फरसाण आणि चिवडा घ्या. त्यावर बारीक चिरलेला कांदा, tomato, उकडलेल्या बटाट्याचे तुकडे (@ Sulabha तुझ्या टीप बद्दल thanks. उकडलेला बटाटा रश्शात टाकला तर तो अधिक चवदार लागतो.), बारीक शेव आणि कोथिंबीर टाका. त्यावर उकळता रस्सा टाका. (रस्सा टाकण्यापूर्वी नीट हलवून घ्या कारण मटकी, वाटाणा रश्शात खाली बसतो.) वरून लिंबू पिळा.
• दह्याबरोबर खा. आवडत असल्यास बरोबर ब्रेड खाऊ शकता.

रश्शाचा वास तर केव्हापासूनच येत असेल ना? आता असा बाउल भरल्यावर अनेक रंगांमुळे तर विशेष छान दिसेल. प्रत्येक घासला वेगवेगळ्या चवी लागत असल्यामुळे जीभ अगदी तृप्त होईल. आता हे अजून वाचत बसू नका. मिसळीचा मस्त आस्वाद घ्या.

  

Trifle Pudding

     श्श !! काय भयंकर उकडतंय. बाहेर केवढं ऊन आहे आणि घरात पंखा चालू असून सुद्धा नुसतं गरम होतय. अशा उन्हाळ्यातल्या एखाद्या दुपारी आपण घरात बसून विचार करत असतो. अचानक आपल्याला लहानपणीची उन्हाळ्याची सुट्टी आठवते. तेव्हाही असच उकडत असून आपण मात्र अगदी मजेत असायचो. एकतर शाळा नाही त्यामुळे एकदम स्वातंत्र्य. त्यातून आपली कोणी चुलत मामे भावंडे सुट्टीसाठी आलेली, शेजारचे मित्र मैत्रिणी जमलेले आणि पत्त्यांचा डाव रंगलेला. सगळे अगदी चढाओढीनी खेळत असताना आई सगळ्यांसाठी सरबताचे ग्लास घेऊन यायची. सगळेजण हातातले पत्ते खाली टाकून सरबताच्या ट्रेकडे झेपावायचे. ते थंडगार सरबत घशाखाली उतरल्यावर काय स्वर्गसुख वाटायचं.

     कधी कधी घरी पॉटचे आईस्क्रीम करण्याचा बेत असायचा. त्या पॉट मध्ये आईस्क्रीमचे मिश्रण आणि कडेनी बर्फ, मीठ टाकून सगळे कुटुंब त्याभोवती जमायचं. मग आळीपाळीने पॉटचे handle फिरवून सगळेजण आईस्क्रीम घट्ट होण्याची वाट बघायचे. आणि एकदा का ते घट्ट झालं की कधी एकदा खातो असं सगळ्यांना व्हायचं. त्या तशा उन्हाळ्यातल्या संध्याकाळी गार गार, चवदार आईस्क्रीमचा पहिला चमचा तोंडात घातल्यावर जिभेवर आणि मनातही एकदम गारवा यायचा. मन अगदी तृप्त होईपर्यंत पोटभर आईस्क्रीम खाल्लं जायचं.

     उन्हाळ्यातल्या गरम दुपारी या आणि अशासारख्या कितीतरी गोड आणि थंडगार आठवणी आपल्या मनात यायला लागतात. आत्ताही असच काहीतरी गार गार आणि चविष्ट, जिभेला आणि मनाला थंडावा देणारं खावास वाटायला लागत. How about Trifle Pudding? चला लगेच बनवायला घेऊया.  

साहित्य: 

घरी बनवलेला किंवा आणलेला प्लेन केक. (Vanilla फ्लेवर असेल तर चांगला लागतो.), strawberry किंवा raspberry फ्लेवरची जेली, Vanilla आईस्क्रीम, सोलून तुकडे केलेली आंबट गोड फळं (संत्र, मोसंब, द्राक्ष, अननस, strawberry यापैकी कुठलीही.), छोटा chocolate चा तुकडा, आवडत असल्यास ड्राय फ्रुट्स.

कृती:

• बाजारात jelly crystals नावानी जेली बनवण्यासाठीचा पुडा मिळतो. त्यावरच्या सूचनांनुसार जेली बनवून फ्रीज मध्ये थंड करत ठेवा. 
• नुसता अननस दुधाच्या कुठल्याही पदार्थाबरोबर वापरला तर तो कडू लागू शकतो. म्हणून अननस वापरणार असलात तर तो कापून तुकडे करून साखरेत घालून ठेवा. 
• केक घरी केला असेल तर तो पूर्ण गार होउद्या. गरम केकमुळे आईस्क्रीम वितळेल. 
• एखादा उभट काचेचा बाउल किंवा ग्लास घ्या. त्यात सर्वात खाली केकचा छोटा तुकडा घाला. त्यावर आईस्क्रीम घाला. त्यावर फळांचे तुकडे घाला आणि त्यावर जेली घाला. बाउल मध्ये जागा असल्यास  ह्या क्रमाने परत एकदा सगळे थर घाला.
• सर्वात वर chocolate किसून घाला आणि आवडत असल्यास ड्राय फ्रुट्स घाला.

अशा प्रकारे आपले Trifle Pudding तयार झाले. काचेच्या बाउल मुळे सगळे थर आणि त्याचे वेगवेगळे रंग मस्त दिसतात. शिवाय फळांच्या रंगांमुळे तर बाउल विशेष छान दिसतो. उभा चमचा घालून सगळे थर चमच्यात घ्या आणि जिभेला थंड आणि मनाला तृप्त करा.

Patice (Veg. Puff)

     पुण्यातली रविवार सकाळ! मस्त उशिरापर्यंत झोपून आपण नुकतेच उठलेले असतो. चहा, कॉफी पीत पेपर वाचणे चालू असते. तेवढ्यात आठवण होते, "अरेच्चा! आज रविवार. म्हणजे हिंदुस्तान मध्ये गरम गरम patice मिळतील. आपण तडक उठतो आणि गाडीवर टांग मारून patice आणायला बाहेर पडतो. एरवी रविवारी सकाळी कुठल्या कामासाठी घराबाहेर पडणं अशक्य. पण इथे प्रश्न patice चा असतो. patice साठी काय आपण कधीही तयारच असतो.
     मग patice घरी आणून आपण सगळे एकत्र खायला लागतो. पुढची 5 मिनिटे एकदम शांतता. कारण कुणालाच बोलायला वेळ नसतो. सगळे patice चा आस्वाद घेण्यात मग्न असतात. मस्त कुरकुरीत cover. त्याला छान पापुद्रे सुटलेले. त्याचा चावा घेतल्याबरोबर आतून वाफा येताहेत. आतल्या बटाटा आणि मटारच्या सारणाची चव जिभेवर अलगद पसरतीये. व्वा !! कितीही वेळा खाल्लं तरी दर वेळी तितकीच मजा येते.

     अशा आपल्या कित्येक रविवार सकाळ patice बरोबर गेल्यात. हेच patice जर घरी करता आले तर? चला. करूनच बघूया.  

साहित्य: 4 ते 5 patice साठी.  

1/4 Kg मैदा, पाऊण वाटी मार्गारीन किंवा डालडा, 1 टे. स्पून कॉर्न फ्लॉवर, 3 बटाटे, 1/2 वाटी मटार, 1/2 इंच आलं, 3 पाकळ्या लसूण, तिखट, मीठ, लिंबू, चवीपुरती साखर, गरम मसाला, कोथिंबीर, फोडणीसाठी तेल, मोहोरी, हळद.

कृती:

• मैद्यात मीठ, 2 टी. स्पून तेल आणि पाणी घालून घट्ट भिजवा आणि 15 मिनिटे ठेवा.
• मार्गारीन खूप फेसून हलके करून घ्या. फेसताना त्यात कॉर्न फ्लॉवर मिसळत रहा.  
• भिजवलेल्या पीठाचे 3 गोळे करून त्याच्या मोठ्या पोळ्या पातळ लाटून घ्या. 
• एका पोळीवर मार्गारीन लावून घ्या आणि त्यावर दुसरी पोळी ठेवा. असे तीनही पोळ्यांचे करा. सर्वात वरच्या पोळीलाही मार्गारीन लावा आणि सगळ्यांचा एकत्र घट्ट रोल करा.
• त्या रोलचे 2 ते 2.5 इंच लांबीचे तुकडे करा. त्या तुकड्यांची कापलेली बाजू side ला ठेवून उभे लांबट लाटून घ्या.
• असे तयार sheets अमेरिकेत pastry sheets या नावाने मिळतात. तसे आणले तर त्याचे योग्य आकाराचे छोटे तुकडे करून घ्या. 
• ओव्हन 15 मिनिटे 200deg C (400deg F) ला preheat करा. 
• सारणासाठी बटाटे उकडून कुस्करून घ्या. मटारही थोडेसे वाफवून घ्या. एका कढईत थोडेसे तेल तापवून त्यात मोहोरी आणि हळद टाका. त्यात आलं लसूण पेस्ट, कुस्करलेला बटाटा आणि मटार टाका. मीठ, तिखट, गरम मसाला, साखर टाका आणि नीट हलवून हलके परतून घ्या. gas बंद करून लिंबाचा रस टाका आणि चांगले हलवून घ्या. वरती cover येणार असल्यामुळे हे सारण पुरेसे झणझणीत करा. यामध्ये तुम्ही बटाट्या ऐवजी पनीर, कॉर्न, ढब्बू मिरची किंवा चिकन, मटण खिमा हेही वापरू शकता.

• मगाशी लाटलेल्या लांबट तुकड्यांमध्ये हे सारण अर्ध्या भागात भरा आणि उरलेला अर्धा भाग दुमडा. तीनही मोकळ्या बाजू नीट बंद करून घ्या. 
• एका ओव्हनच्या ट्रे ला किंचित तेल लावून घ्या आणि त्यात patice ठेवा. ती ओव्हन मध्ये 10 मिनिटे बेक करा. मग ट्रे बाहेर काढून जरूर असल्यास patice उलटी करा आणि परत 10 मिनिटे बेक करा. 

           

अहाहा... काय मस्त वास सुटलाय सगळीकडे. आता ओव्हन बंद करा. patice बाहेर काढा आणि tomato सॉस बरोबर खा.

वदनी कवळ घेता.....

     खाणे हा आपल्या सगळ्यांचाच अगदी जिव्हाळ्याचा विषय आहे. आपण एकत्र भेटलो की थोड्याच वेळात गाडी खाण्यावर येते. "चला आता काय खाऊया?" हा प्रश्न विचारला जातो. आणि मग घरी काय काय बनवता येईल पासून ते कुठे काय चांगले मिळते इथपर्यंत सर्व चर्चा केली जाते. या चार्चेनी आणखीनच भूक खवळते आणि मग लगेच तयारी सुरु होते.

     किंवा कधी कुणाला घरी बोलावले तर इतर plans च्या आधी जेवायला काय करायचे याचे जोरदार plans केले जातात. सुट्टीत काही दिवस सगळ्यांनी एकत्र राहायचं ठरलं तरी कुठल्या दिवशी काय खायचं त्याचे timetable सर्वात आधी केले जाते.

     तर असं हे खाणं आपल्या सगळ्यांच्या आयुष्याचा खूप महत्वाचा भाग आहे. अशाच चांगलं खाण्याच्या इच्छेतून मला ते बनवावसही वाटू लागलं आणि त्यातून माझी kitchen मधली खुडबुड चालू झाली. हळू हळू त्याची खूप आवड निर्माण झाली. सतत काहीतरी नवीन बनवत राहावं आणि लोकांना खिलवत राहावं हा छंदच बनला. योगायोगाने तेजसलाही (माझा नवरा) खाणे बनवण्याची खूप आवड असल्यामुळे बऱ्याचदा आम्ही दोघे मिळूनही खाणे (आणि लोकांना) बनवत असतो.

     आमच्या kitchen मधले हे सगळे प्रयोग, त्यामागचा विचार, त्यातले अनुभव हे सगळं तुमच्या बरोबर share करावं असं वाटलं म्हणून हा खटाटोप. या blog ला जरूर follow करा आणि तुमच्या प्रतिक्रिया कळवत रहा. शिवाय हा blog पदार्थांसंबंधी असल्यामुळे नुसता वाचल्यानी  नुसतीच भूक खवळेल. त्यामुळे  हे सर्व पदार्थ घरी करून बघा आणि नक्की कळवा.