नुकतीच वार्षिक परीक्षा संपली आहे आणि आता चिक्कार हुंदडण्याचे दिवस! चुलत, मावस भावंडे राहायला येणार आणि मग नुसता धुडगूस. सकाळी शक्य तितकं उशिरा उठायचं. तब्येतीत खाऊन मग सगळे मित्र मैत्रिणी गोळा करून दिवसभर नुसते पत्ते, कॅरम खेळत बसायचं आणि संध्याकाळी बाहेर खेळायला जायचं ते पार रात्रीच्या जेवणाची वेळ होईपर्यंत घरी उगवायचंच नाही. रात्री उशिरापर्यंत सिनेमे बघत बसायचं आणि "झोपा आता" असं मोठ्यांचं ओरडणं कानावर पडलं तरी पांघरूणाच्या आत तोंड लपवून खुसू खुसू हसत बसायचं. सुट्टीतल्या शिबिरांना, पोहायला जायचं. गच्चीत आईस्क्रीम, भेळ पार्टी करायची. दुपारी तंगड्या भिंतीला लावून पुस्तक वाचत बसायचं… आणि "ए कुल्फीवाले" किंवा "डोंग s s रची मैना… का s s ळी मैना" असल्या आरोळ्या कानावर पडल्या की तडक उठून पळत रस्त्यावर जायचं आणि काहीतरी खात घरी परतायचं.
उन्हाळ्याच्या सुट्टीत आमची एकूणच खाण्या पिण्याची एकदम चंगळ असायची. आम्ही घरीच असल्यामुळे मम्मा सतत आमच्या फरमाईशी नुसार काहीना काही खायला बनवायची. मित्र- मैत्रिणी किंवा नातेवाईक एकत्र येऊन, कुणाच्या तरी घरी आईस्क्रीमचा पॉट आणून पार्टी करणे यासारखे कार्यक्रमही अधून मधून चालायचे. उन्हाळ्याची पापड, कुरडया करण्याची कामं मम्मानी काढली की मग तर माझ्या उत्साहाला नुसता पूर यायचा. तिला या सगळ्यात मदत करणे एकीकडे चालू असले तरी मुख्य उद्देश म्हणजे पापडाच्या बोट्या, कुरडयांचा चीक खाणे. दुपारी उन्हात जाऊन अर्धवट वाळलेल्या पापड्या खाणे हाच असायचा. आम्ही पुण्याला आजीकडे गेलो की कोकम किंवा लिंबाचं सरबत, ऊसाचा रस, शहाळ प्यायचो. जांभळं, करवंद, फणसाचे गरे, अंजिर, पेरू ही सगळी फळं सुद्धा अगदी यथेच्च खायचो.
तुम्हाला प्रत्येकालाच थोड्याफार फरकानी तुमचं हे बालपण आठवत असेल. पण या सगळ्यात अजून एक अतिशय महत्वाची गोष्ट राहिलीच. ती म्हणजे आंबे!! आपल्याकडे एकूणच आंब्यांचा सीझन म्हणजे एक सोहोळाच असतो. मे महिन्यात भरपूर आंबे यायला लागायच्या आताच बाजारात ते क्वचित कुठे कुठे दिसू लागतात. मग सगळीकडे, "सध्या आंबे कुठे मिळताहेत आणि त्यांचा भाव काय आहे" याची जोरात चर्चा चालू होते. आणि मग काही दिवसातच बाजारात सगळीकडे आणि प्रत्येकाच्या घरी नुसते आंबेच आंबे दिसायला लागतात. त्यातसुद्धा भारतभर आंब्यांच्या दशेहरी, लंगडा, नीलम, केसर यासारख्या कितीतरी जाती मिळतात आणि त्या त्या भागात काही ठराविक जाती प्रसिध्द असतात. महाराष्ट्रात पायरी, रायवळ, तोतापूरी ह्या जाती मिळत असल्या तरी सगळी लोकं हापूससाठी अगदी वेडी असतात.
आम्ही लहान असताना सुट्टीत पुण्याला गेलो की सकाळी लवकर उठून गूळटेकडी market-yard ला जायचो आणि तिथे हापूस आंब्यांची पेटी आणि पायरी आंब्यांची करंडी अशी खरेदी करायचो. तिथे त्या दुकानदाराशी घासाघीस करून, आंब्यांचा भाव ठरवून, भरपूर आंबे घेऊन घरी आलो की पहिली गोष्ट म्हणजे निदान एक दोन आंबे तरी लगेचच पोटात लोटायचे. मग एखाद्या खोलीत खाली वाळलेलं गवत पसरून त्यावर पिकलेले आंबे एकीकडे, कच्चे आंबे एकीकडे अशी अढी लावायचो. आणि मग पुढचे काही दिवस सतत कुठले आंबे आधी पिकाताहेत यावर लक्ष ठेवायचो. रोज सकाळी उठलो की आंबे खाण्याचा एक मोठ्ठा कार्यक्रम व्हायचा. त्यातही प्रत्येकाला वेगळ्या पद्धतीने खायचं असायचं. कोणाला फोडी, कोणाला हापूसचा टब्बू तर कोणाला चोखून. मला नेहेमी हापूस पेक्षा पायरी जास्त आवडायचा. तो सुद्धा थोडा कच्चा, आंबट!! तो चोखून खाण्यात आणि मग साली, कोय चोखाण्यात बऱ्याचदा मला आजूबाजूच्या जगाचा विसर पडायचा. त्यातही कितीही नीट खाल्लं तरी कपड्यावर डाग पडायचेच त्यामुळे नेहेमी जुने कपडे घालून आणि खाली पेपर पसरून आंबे खायचो. मग दुपारी जेवणात कधी आमरस, कधी आम्रखंड, कधी नुसत्या दुधात आंब्यांचे तुकडे. तर कधी खास बेत ठरवून आंबा आईस्क्रीम… काय मग, तुम्ही पण आंब्यांच्या स्वप्नात रंगलात ना? तुमच्याही जिभेवर आंब्याची ती मधुर चव तरळली ना? आज मला अचानक हे सगळं आठवलं याचं कारण मागच्या आठवड्यात बऱ्याच वर्षांनंतर मी पूर्ण आंबामय झाले होते. पुण्यातलं शिक्षण संपल्यावर मधली दोन वर्ष दिल्लीत आणि मग गेली तीन वर्ष अमेरिकेत असल्यामुळे अशाप्रकारे आंबा मोहोत्सव साजरा करण्याची वेळच आली नव्हती. अजूनही उन्हाळ्यात आंबे खाल्ले नाहीत तर तो उन्हाळा पूर्ण झाल्यासारखा वाटतच नाही. पण या वर्षी इथे कॅलिफोर्निया मध्ये मला हापूस आंबे मिळाले आणि त्या सगळ्या जुन्या आठवणीत (आणि आंब्यात) मी पुरती बुडाले.
पण या वेळचा वेगळेपणा म्हणजे नुसते आंबे खाणे आणि त्याचे पारंपारिक पदार्थ करणे याचबरोबर मी त्याच्यात काही अगदी नवीन प्रयोग करून पहिले आणि त्यातून अगदी भन्नाट आणि विश्वास बसणार नाही इतक्या अप्रतिम चवींचे पदार्थ बनवले. आपण नेहेमी आंब्याचे गोड पदार्थ खातो पण मी आंब्याची चव असलेले दोन अगदी वेगळ्या चवीचे रस्से बनवले. एक नारळाच्या दुधाची चव असलेला आणि दुसरा चायनीज स्टाईलचा.
अ s s हं गोंधळून जाऊ नका. खरच मला 'आंबा घातलेला तिखट रस्सा' असच म्हणायचं आहे. तुम्ही डोळे झाकून माझ्यावर विश्वास ठेवा आणि खरच हे दोन्ही पदार्थ करून बघाच. (पदार्थ करताना डोळे उघडायला विसरू नका :)) माझी खात्री आहे की एकदा हे पदार्थ तुम्ही खाल्ले की प्रत्येक आंब्याचा सीझन हे पदार्थ केल्याशिवाय पूर्णच होणार नाही. तुमचा अभिप्राय मला कळवायला विसरू नका.
Coconut Mango Chicken:
साहित्य:
200 ग्रॅम बोनलेस चिकन, 1 आंबा, 1/2 कप नारळाचे दूध, 1/4 इंच आलं, 2 पाकळ्या लसूण, 3 -4 हिरव्या मिरच्या, 1/2 टीस्पून लिंबाचा रस, 1 टीस्पून सायीचे दही किंवा sour cream, मीठ, मिरपूड, साखर, तेल, कोथिंबीर, काजू (किंवा बदाम)
(200 gram boneless chicken, 1 mango, 1/2 cup coconut milk, 1/4 inch ginger, 2 cloves garlic, 3-4 green chilies, 1/2 teaspoon lime juice, 1 teaspoon sour cream or curd, salt, crushed black pepper, sugar, oil, cilantro, cashew nuts.)
कृती:
- चिकनचे तुकडे करा. त्यात आलं, लसूण पेस्ट, सायीचे दही (किंवा sour cream), लिंबाचा रस, मीठ, मिरपूड घालून 15 मिनिटे मरीनेट करा. (Cut chicken in to pieces. Add ginger, garlic paste, salt, pepper, lime juice, sour cream and marinate for 15 min.)
- हिरव्या मिरचीचे उभे तुकडे करा. एका कढईत थोडे तेल तापवा आणि त्यात मिरचीचे तुकडे टाका. त्यात चिकन टाकून 1 मिनिट, चिकनचा रंग पांढरा होईपर्यंत शिजवा. जास्त वेळ शिजवलं तर चिकन घट्ट, कडक होतं. (Cut julians of chili and keep it aside. Heat oil in the pan. Add chili, and marinated chicken. Saute till almost cocked.)
- त्यात आंब्याचा रस टाकून नीट मिसळा. त्यात नारळाचे दूध घाला. चवीनुसार मीठ, साखर आणि लिंबाचा रस घाला. ग्रेव्ही थोडी पातळ हवी असेल तर थोडे पाणी घाला आणि थोडेसे उकळा. (Add mango pulp and soute. Add coconut milk, salt and sugar. Add some water and brig it to boil.)
- Gas बंद करून त्यात आंब्याचे तुकडे आणि काजू घाला. वरून बारीक चिरलेली कोथिंबीर घाला आणि भाताबरोबर त्याचा आस्वाद घ्या. (Remove it from stove and add mango pieces, cashew nuts and chopped coriander. Serve with steamed rice.
Mango Chili Chicken:
साहित्य:
200 ग्रॅम बोनलेस चिकन, 1 आंबा, 1/4 इंच आल्याचे बारीक तुकडे, 2 पाकळ्या लसणाचे बारीक तुकडे, 3 -4 सुक्या लाल मिरच्या, 1 1/2 टीस्पून भाजलेले तीळ, 1/2 टीस्पून लिंबाचा रस, 1 अंड, 1/2 कप उभा चिरलेला कांदा, 4 -5 ढब्बू मिरचीच्या चकत्या, 1/2 टीस्पून सोया सॉस, 1 1/2 टेबलस्पून कॉर्न स्टार्च, मीठ, मिरपूड, साखर, तेल, कोथिंबीर. 200 gram boneless chicken, 1 mango, 1/4 inch ginger finely chopped, 2 cloves garlic finely chopped, 3-4 dry red chilies, 1 1/2 teaspoon roasted sesame seeds, 1/2 teaspoon lime juice, 1 egg, 1/2 cup onion cut in strips, 4-5 slices of capsicum (green pepper), 1/2 teaspoon soya sauce, 1 1/2 tablespoon corn starch, salt, crushed black peper, sugar, oil, cilantro.
कृती:
- चिकनचे तुकडे करा. त्यात अंड, मीठ, मिरपूड, सोया सॉस, 1 टेबलस्पून कॉर्न स्टार्च घालून 15 मिनिटे मरीनेट करा. एका कढईत तेल तापवून त्यात चिकनचे तुकडे तळा आणि बाजूला ठेवून द्या. (Cut chicken in to pieces. (Add egg, salt, pepper, soya sauce, 1 tablespoon corn starch and marinate for 15 min. Heat oil in a pan and deep fry chicken pieces. Keep it aside.)
- एका कढईत थोडे तेल तापवा आणि त्यात सुक्या लाल मिरच्या, तीळ टाका. (Heat oil in a pan and add dry red chilies, sesame seeds.)
- त्यात आलं लसणाचे तुकडे टाका. कांदा, ढब्बू मिरचीच्या चकत्या घालून परता. (Add chopped ginger, garlic. Add onion and sliced green pepper and sauté.)
- त्यात आंब्याचा रस टाकून नीट मिसळा. कॉर्न स्टार्च थोड्याशा पाण्यात कालवून ते मिश्रण घाला. एकीकडे सतत ढवळत रहा. त्यात चवीनुसार मीठ, साखर आणि लिंबाचा रस घाला. ग्रेव्ही थोडी पातळ हवी असेल तर थोडे पाणी घाला. तळलेले चिकन ग्रेव्ही मध्ये मिसळा. (Add mango pulp and mix it well. Add little water in corn starch to make paste and add it to gravy. Stir constantly. Add salt, sugar and lime juice. Add water for thiner gravy. Add fried chicken in gravy.)
- Gas बंद करून त्यात आंब्याचे तुकडे. वरून बारीक चिरलेली कोथिंबीर, तीळ घाला आणि भाताबरोबर त्याचा आस्वाद घ्या. (Remove it from stove and add mango pieces, chopped coriander and sesame seeds. Serve with steamed rice.)
या पदार्थामध्ये चिकनचे तुकडे हे अंड आणि कॉर्न स्टार्च मध्ये बुडवून तळल्यामुळे त्याला बाहेरून एक आवरण येतं आणि त्याला लागलेला आंब्याचा सॉस त्याची लज्जत वाढवतो. चिकन ऐवजी पनीर किंवा बेबी कॉर्न सुद्धा यात खूपच मस्त लागतात. ते तळण्यासाठी वरीलप्रमाणे मिश्रण बनवा फक्त त्यात अंड्याऐवजी पाणी घाला. या पदार्थासाठी सुद्धा थोडा आंबट आंबा घ्या म्हणजे त्याची आंबट गोड चव या चायनीज स्टाईलला पूरक होईल. यात मधेच दाताखाली येणारे तीळ, आंब्याचे तुकडे एकदम बहार आणतात. आणि सुक्या मिरच्यांच्या स्वदाबद्दल तर काय बोलावे!! यात आंबा, ढब्बू मिरची, सुक्या लाल मिरच्या, कोथिंबीर आणि तीळ या सर्वांच्या विविध नैसर्गिक रंगांची अतिशय सुंदर रंगसंगती दिसते. आणि नुसता पदार्थ बघूनच तोंडाला पाणी सुटते. आंब्याचा असाच अजून एक चविष्ट पदार्थ 'आंबा भेंडी' हा पण जरूर करून बघा. त्याची पाककृती तुम्हाला माझ्या बाबाच्या ब्लॉग वर इंग्लिश आणि मराठीत मिळेल. चला तर मग लगेच तयारीला लागा. आणि आंब्याचा सीझन संपण्याच्या आत याचा आस्वाद घ्या.
